W wyniku zawarcia małżeństwa między małżonkami powstaje wspólność majątkowa, o ile oczywiście małżonkowie nie postanowili o tym, żeby pozostawić między sobą rozdzielność majątkową.
Co to jest wspólność majątkowa?
Wspólność majątkowa oznacza, że wszystkie przedmioty majątkowe nabywane w trakcie trwania małżeństwa przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, co do zasady będą wchodzić do majątku wspólnego.
W czasie trwania wspólności majątkowej nie można dokonać podziału majątku wspólnego. Nie może też rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.
Jeśli małżonkowie pomimo zawarcia związku małżeńskiego nie chcą zmieniać nic w zakresie swoich dotychczasowych stosunków majątkowych, mogą ustanowić między sobą rozdzielność majątkową.
W niniejszym artykule dowiesz się m.in. co to jest rozdzielność majątkowa, jak można ustanowić rozdzielność majątkową, jakie wywołuje ona skutki, a także co można zrobić, jeśli nie można uzyskać zgody drugiego małżonka na ustanowienie rozdzielności.
Co to jest rozdzielność majątkowa?
Rozdzielność majątkowa jest rodzajem ustroju majątkowego między małżonkami i stanowi w istocie przeciwieństwo opisanej powyżej wspólności majątkowej. Definicję rozdzielności majątkowej zawiera Kodeks rodzinny i opiekuńczy, zgodnie z którym w razie ustanowienia rozdzielności majątkowej każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy majątkowej małżeńskiej, jak i majątek nabyty później.
Jak ustanowić rozdzielność majątkową między małżonkami?
Rozdzielność majątkową można ustanowić przede wszystkim poprzez zawarcie umowy między małżonkami. Umowa taka nazywana jest intercyzą i musi ona być zawarta w formie aktu notarialnego, gdyż inaczej będzie nieważna.
Rozdzielność majątkowa może być ustanowiona zarówno przed zawarciem związku małżeństwem, jak również w trakcie trwania małżeństwa – w dowolnym momencie. Ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami nie jest nieodwracalne, tzn. pomimo wcześniejszego ustanowienia rozdzielności małżonkowie mogę ponownie powrócić do ustroju wspólności majątkowej, zawierając kolejną umowę w formie aktu notarialnego.
Rozdzielność majątkowa może być ustanowiona również na mocy orzeczenia sądu, o czym szerzej napisano poniżej.
Co to jest przymusowa rozdzielność majątkowa?
Do umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej niezbędna jest zgodna wola małżonków. Jeśli zaś jeden z małżonków nie chce ustanowić rozdzielności w drodze umowy albo nie ma z nim kontaktu, to możliwe jest wystąpienie do sądu o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Zgodnie bowiem z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej.
Ustanowienie takiej rozdzielności może nastąpić z ważnych powodów. Za ważny powód, który uzasadnia orzeczenie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną należy uznać sytuację, w której dalsze trwanie wspólności majątkowej zagraża interesom drugiego małżonka i dobru rodziny. Jako przykład takiej sytuacji wskazuje się przede wszystkim roztrwanianie wspólnego dorobku małżonków, czy zadłużanie się przez jednego z małżonków.
Ważnym powodem do sądowego ustanowienia rozdzielności majątkowej jest separacja małżonków, uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym (np. wyjazd jednego z małżonków za granicę i brak jakiegokolwiek kontaktu z nim).
Zasadą jest, że rozdzielność majątkowa powstaje z dniem wskazanym w wyroku, który ją ustanawia. Jednakże w wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli od dłuższego czasu nie prowadzili wspólnego gospodarstwa domowego.
Jakie są jeszcze przyczyny ustanowienia rozdzielności majątkowej między małżonkami?
Oprócz wskazanych powyżej przyczyn ustanowienia rozdzielności majątkowej między małżonkami, rozdzielność ta powstaje także w przypadku ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków (całkowitego albo częściowego), ogłoszenia upadłości jednego z małżonków, a także orzeczenia przez sąd separacji między małżonkami. W razie uchylenia ubezwłasnowolnienia, zniesienia separacji, a także umorzenia, ukończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego, między małżonkami powstaje wspólności majątkowa.
Jakie są skutki ustanowienia rozdzielności majątkowej między małżonkami?
Ustanowienie rozdzielności majątkowej wywołuje takie skutki, jakby małżonkowie pod względem majątkowym byli dla siebie osobami obcymi. Każdy z małżonków ma tylko swój majątek osobisty, oddzielny od majątku drugiego małżonka. Rzeczy nabywane przez małżonka wchodzą tylko do jego majątku osobistego i każdy małżonek odpowiada sam za zaciągane przez siebie zobowiązania (tj. długi).
Każdy z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem osobistym. Rozwiązanie takie ma swoje zalety i wady. Jeśli przykładowo jeden z małżonków zadłuży się, to drugi nie będzie musiał za te długi odpowiadać (o ile wierzyciel zadłużonego małżonka wiedział o rozdzielności majątkowej między małżonkami). Z drugiej strony, jeśli któryś z małżonków będzie osiągać znaczne dochody i powiększy swój majątek osobisty, to drugi małżonek nie będzie miał do tego majątku i do wchodzących w jego skład przedmiotów żadnych praw.
Radca prawny Nina Wolska
Kancelaria Prawna Opole