Majątek osobisty małżonka – czym jest i co wchodzi w jego skład?

Z momentem zawarcia związku małżeńskiego między małżonkami powstaje ustrój ustawowej wspólności majątkowej, chyba że małżonkowie zawarli tzw. intercyzę, tj. umowę w formie aktu notarialnego, w której wyłączyli wspólność ustawową. Od tego momentu małżonkowie, poprzez nabywanie różnego rodzaju praw albo zaciąganie zobowiązań, zaczynają tworzyć majątek ich majątek wspólny. Nie wszystko wchodzi jednak do majątku wspólnego. Pewna część praw i obowiązków małżonków wchodzi i pozostaje w ich majątkach osobistych, odrębnych od majątku wspólnego. Jeśli chcesz dowiedzieć się co to jest majątek osobisty małżonka i co wchodzi w jego skład, to zapoznaj się w niniejszym artykułem.

Aby dowiedzieć się natomiast więcej o majątku wspólnym, to przeczytaj artykuł „Co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?”.

Co to jest majątek osobisty małżonka?

Majątek osobisty małżonka to zespół składników majątkowych, tj. przedmiotów i praw majątkowych oraz wierzytelności, które nie wchodzą do majątku wspólnego małżonków i należą tylko do jednego z nich. W klasycznym, tj. najczęściej występującym ustroju majątkowym między małżonkami, a więc ustroju majątkowej wspólności ustawowej, wyróżnić możemy trzy majątki: majątek wspólny małżonków, majątek osobisty kobiety i majątek osobisty mężczyzny.

Właścicielem i zarządcą przedmiotów wchodzących w skład majątku osobistego danego małżonka jest wyłącznie ten małżonek. Nie wyłącza to jednak korzystania z tych przedmiotów również przez drugiego małżonka. W przypadku, gdy małżonek będący właścicielem danego przedmiotu, zechce go sprzedać, wynająć, zastawić itp., to nie potrzebuje zgody drugiego małżonka. W przypadku sporu co do przynależności danego przedmiotu do majątku osobistego danego małżonka, przynależność tą zobowiązany jest udowodnić zainteresowany małżonek.

Majątek osobisty małżonka – co wchodzi w jego skład?

Najogólniejsza odpowiedź na pytanie o to, co wchodzi w skład majątku osobistego małżonka, brzmi, że wchodzą do niego przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową. Kodeks rodzinny i opiekuńczy wskazuje listę składników majątku osobistego. Lista ta ma charakter zamknięty, co oznacza, że jeśli coś nie znajduje się na niej albo powstaje wątpliwość do jakiego majątku zaliczyć dany przedmiot albo prawo, to zasadą jest, że powinno się go zaliczyć do majątku wspólnego małżonków. Zgodnie z powyższą listą, do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1. Przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej – to co małżonkowie nabyli osobno przed zawarciem małżeństwa, wchodzi do ich majątków osobistych, niezależnie od sposobu tego nabycia (tj. kupno, darowizna, spadek itp.).
2. Przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił – jeśli przykładowo rodzice jednego z małżonków darowali mu mieszkanie, to wchodzi ono do jego majątku osobistego, nawet jeśli do darowizny doszło w czasie trwania małżeństwa.
3. Prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom – chodzi tutaj przede wszystkim o udział małżonka w spółce cywilnej. Wchodzi on do majątku osobistego tego małżonka. Jeśli jednak udział w takiej spółce został pokryty ze środków wchodzących do majątku wspólnego, to podlega on rozliczeniu w drugim małżonkiem.
4. Przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków – chodzi tu przede wszystkim o takie przedmioty jak odzież, obuwie, przedmioty ortopedyczne itp.
5. Prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie.
6. Przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość.
7. Wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków – w skład majątku osobistego małżonka wchodzą tylko wierzytelności, tj. roszczenie o zapłaty wynagrodzenia. Jeśli wynagrodzenie to zostanie już wypłacone, to od tego momentu wchodzi ono do majątku wspólnego małżonków.
8. Przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków.
9. Prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy.
10. Przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Co jeszcze wchodzi możemy potraktować jako majątek osobisty małżonka?

W skład majątku osobistego danego małżonka mogą wchodzić także przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków (np. telewizor, pralka, kanapa, lodówka) ale tylko wówczas, gdy przedmioty takie zostały nabyte przez tego małżonka poprzez dziedziczenie zapis lub darowiznę i spadkodawca lub darczyńca wyraźnie zaznaczył (w testamencie albo w umowie darowizny), że dany przedmiot ma wchodzić w skład majątku osobistego danego małżonka. Do majątku osobistego należą też przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego. Jeśli więc przykładowo jeden z małżonków przed zawarciem małżeństwa otrzymał w drodze darowizny od swoich rodziców mieszkanie, to w przypadku sprzedaży tego mieszkania i kupienia za uzyskaną cenę samochodu osobowego, samochód ten nadal będzie wchodził do majątku osobistego tego małżonka.

Oczywiście zaznaczyć należy, że zmiana katalogu przedmiotów wchodzących do majątku osobistego małżonków zawsze możliwa jest poprzez zawarcie przez nich umowy majątkowej (intercyzy), która rozszerzy ten katalog albo go zawęzi. W razie ustania małżeństwa przedmioty wchodzące w skład majątków osobistych małżonków nie podlegają podziałowi w ramach podziału majątku małżeńskiego. Dlatego niezwykle ważne jest udokumentowanie źródła pochodzenia danych przedmiotów. Jest to ważne również w przypadku zadłużenia się przez jednego z małżonków – w takim bowiem przypadku egzekucji nie podlegają przedmioty wchodzące w skład majątku osobistego drugiego małżonka.

Radca prawny Nina Wolska
Kancelaria Prawna Proximo