Pierwsza i podstawowa sprawa formalna, jaką z reguły należy załatwić po śmierci osoby bliskiej, to stwierdzenie nabycia spadku. Bez tego nie tylko nie sprzedamy np. mieszkania lub samochodu, który odziedziczyliśmy po zmarłym członku rodziny, ale nawet nie będziemy mogli zaktualizować danych abonenta w zakładzie energetycznym, wodociągowym, czy gazowym.
Jak napisać wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku nie jest trudnym do sporządzenia dokumentem. We takim wniosku trzeba określić czego się domagamy (np. stwierdzenia, że spadek po X nabyli na podstawie ustawy Y i Z każdy po ½ części) oraz uzasadnić to żądanie. Ponadto należy wskazać m.in. dane wszystkich spadkobierców (tj. imię i nazwisko, adres, nr pesel), podać dane zmarłego spadkodawcy, a także podać czy miał on dzieci pozamałżeńskie.
Istotne jest też wskazanie, czy spadkodawca pozostawił po sobie jakiś testament oraz czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne. Wniosek kierujemy do sądu rejonowego właściwego dla miejsca ostatniego zamieszkania zmarłego. Do wniosku należy dołączyć oryginał odpisu aktu zgonu spadkodawcy oraz odpisy aktów urodzenia wszystkich spadkobierców oraz ewentualnie odpisy aktów małżeństwa, jeśli spadkobiercy zawarli związki małżeńskie.
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku podlega opłacie stałej w wysokości 50 zł, która płatna jest na rachunek bankowy sądu rejonowego, do którego kierujemy wniosek. Do wniosku należy dołączyć potwierdzenie uiszczenia ww. opłaty oraz odpis wniosku wraz z załącznikami dla każdego uczestnika postępowania (tj. spadkobiercy).
Jak wygląda postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku?
Sąd po otrzymaniu wniosku sprawdza go pod względem formalnym na tzw. posiedzeniu niejawnym, tj. bez naszego udziału. Jeśli wniosek został sporządzony nieprawidłowo, to dowiemy się o tym, gdy otrzymamy z sądu wezwanie do jego uzupełnienia w terminie tygodniowym.
Jeśli zaś wniosek spełnia warunki formalne, to po pewnym czasie (z reguły po 2-6 miesiącach) otrzymamy wezwania na posiedzenie sądowym, na którym będziemy musieli się stawić. Podczas takiego posiedzenia sąd musi odebrać od nas tzw. zapewnienie spadkowe (tj. pyta nas czy oprócz osób wskazanych we wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, znani są nam jeszcze inni spadkobiercy oraz czy spadkodawca pozostawił po sobie jakiś testament).
Jeśli sąd, po odebraniu zapewnienia spadkowego, nie będzie miał żadnych wątpliwości co do kręgu spadkobierców oraz ich udziału w spadku, to na tym samym posiedzeniu wyda postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, ogłaszając jego treść ustnie. Aby otrzymać to postanowienie na piśmie, musimy złożyć wniosek o sporządzenie i doręczenie nam odpisu, za którym musimy uiścić opłatę kancelaryjną w wysokości 6 zł za każdą stronę takiego postanowienia.
Jak długo trwa postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku?
Czas trwania postępowania o stwierdzenie nabycia spadku zależy przede wszystkim o tego, czy są jakieś wątpliwości co do tego czy i kto jest spadkobiercą. Jeśli w tym zakresie między spadkobiercami nie ma żadnych zastrzeżeń, to postępowanie takie trwa – w zależności od sądu rozpoznającego sprawę – od 2 do 6 miesięcy i kończy się z reguły na jednym posiedzeniu.
Jeśli natomiast między spadkobiercami istnieje spór, wynikający np. z kwestionowania ważności testamentu sporządzonego przez spadkodawcę, to postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku może potrwać nawet kilka lat.
W takim bowiem przypadku sąd z reguły zmuszony będzie albo przesłuchiwać świadków (jeśli którykolwiek ze spadkobierców twierdzi, że spadkodawca sporządził testament ustny) albo powołać biegłego grafologa w celu zbadania przez takiego biegłego testamentu pisemnego i stwierdzenia czy został on sporządzony własnoręcznie przez spadkodawcę. W takiej sytuacji koszty postępowania spadkowego będą oczywiście znacznie wyższe, gdyż koszt samej opinii grafologicznej wynosi kilka tysięcy złotych.
Stwierdzenie nabycia spadku czy akt poświadczenia dziedziczenia?
Alternatywną metodą uzyskania dokumentu urzędowego potwierdzającego kto jest spadkobiercą i w jakiej części, jest sporządzenie przez notariusza notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia.
W tym celu do wybranej przez nas kancelarii notarialnej należy dostarczyć wskazany przez notariusza komplet dokumentów oraz ustalić termin sporządzenia aktu notarialnego, podczas którego notariusz odbierze od wszystkich spadkobierców oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku (o ile nie minęło jeszcze 6 miesięcy od daty śmierci spadkodawcy) oraz sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia. Koszt sporządzenia takiego aktu notarialnego wynosi około 500 zł.
Pod względem formalnym nie ma żadnej różnicy, czy zdecydujemy się na stwierdzenie nabycia spadku za pośrednictwem sądu (tj. poprzez złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku) czy za pośrednictwem notariusza (tj. poprzez sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia). Jeśli zależy nam na czasie, to zdecydowanie lepszym rozwiązaniem będzie udanie się do notariusza. Jeśli natomiast ważne jest dla nas zminimalizowanie kosztów i nie zależy nam na szybkim załatwieniu sprawy, to zapewne zdecydujemy się na złożenie wniosku do sądu o stwierdzenie nabycia spadku.
Warto tuż po śmierci członka rodziny załatwić wszelkie związane z tym formalności, gdyż jeśli w późniejszym czasie będziemy chcieli dokonać jakichkolwiek czynności dotyczących składnika majątku, to bez okazania prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku albo aktu poświadczenia dziedziczenia nie będzie to możliwe.
Na koniec należy podkreślić, że stwierdzenie nabycia spadku nie oznacza dokonania podziału majątku spadkowego między spadkobiercami, gdyż sąd w trakcie postępowania tą kwestią nie może się zajmować. Jeśli spadkobiercy chcą podzielić majątek między sobą, to mogą albo udać się do notariusza (jeśli są zgodni co do podziału majątku), albo muszą skierować do sądu odrębny wniosek.
Radca prawny Nina Wolska
Kancelaria Prawna Proximo Opole