W dniu 1 stycznia 2021 roku wchodzi w życie ustawa z dnia 31 lipca 2019 roku o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych, która rozszerza uprawnienia konsumenckie również na osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą. To oznacza, że od Nowego Roku kompleksową ochroną konsumencką objęci zostaną również przedsiębiorcy wpisani do CEIDG, tj. Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Kto to jest konsument, czyli dotychczasowy zakres ochrony konsumenckiej
W chwili obecnej zgodnie z brzmieniem art. 22 Kodeksu cywilnego, za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Kluczowe jest zatem kryterium funkcjonalne, a więc brak bezpośredniego związku zawieranej umowy z działalnością gospodarczą lub zawodową osoby fizycznej. To oznacza, że jeśli określona osoba w ogóle nie prowadzi działalności gospodarczej lub zawodowej, to przy zawarciu umowy z przedsiębiorcą zawsze traktowana jest jako konsument.
Czy osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą jest konsumentem?
Natomiast w przypadku tych osób fizycznych, które działalność gospodarczą lub zawodową prowadzą, często pojawia się problem z kwalifikacją, czy zawierana przez nich umowa ma bezpośredni związek z tą działalnością, a tym samym czy osoby takie mają status konsumenta czy nie. W tym zakresie spotyka się możliwość uznania za konsumentów takich osób, które zawierają określoną umową w ramach swojej działalności gospodarczej lub zawodowej, o ile umowa ta nie ma bezpośredniego związku z prowadzoną przez nie działalnością. Chodzi tutaj m.in. o transakcje mieszane, tj. takie umowy, których przedmiotem są dobra mogące służyć zarówno do użytku prywatnego, jak i zawodowego.
Adwokat też jest konsumentem – na podstawie wyroku z dnia 3 września 2015r.
W wyroku z dnia 3 września 2015r. w sprawie o sygn. C-110/14 w sprawie Horațiu Ovidiu Costea przeciwko S.C. Volksbank România SA Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdził, że nie można wykluczyć możliwości zakwalifikowania adwokata jako „konsumenta”, gdy adwokat ten działa w celach niemieszczących się w zakresie jego działalności zawodowej.
Adwokat zawierający z osobą fizyczną lub prawną działającą w ramach jej działalności zawodowej umowę, która – w szczególności ze względu na brak związku z działalnością kancelarii tego adwokata – nie jest związana z wykonywaniem zawodu adwokata, znajduje się bowiem względem owej osoby na słabszej pozycji, opisanej w pkt 18 niniejszego wyroku. W takim przypadku, choćby uznane zostało, że adwokat reprezentuje wysoki poziom wiedzy fachowej, nie będzie to uzasadniać przyjęcia domniemania, iż nie jest on słabszą stroną w stosunku zawieranym z przedsiębiorcą.
Przykład – przedsiębiorca i konsument jednocześnie
Jeśli prowadzisz działalność gospodarczą na podstawie wpisu w CeiDG, której przedmiotem są usługi remontowo-budowlane i kupujesz w hurtowni materiały budowlane w celu wykonania remontu u Twojego klienta, to zawsze będziesz traktowany jako przedsiębiorca a nie jako konsument. Jeśli natomiast zawierasz umowę kredytu obrotowego, to możesz zostać uznany za konsumenta przy zawieraniu takiej umowy.
Powyższe stanowi jednak tylko jeden z poglądów na temat obecnego zakresu definicji konsumenta. O wiele częściej można spotkać się bowiem ze stanowiskiem, zgodnie z którym jakikolwiek związek zawieranej przez przedsiębiorcę umowy z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą lub zawodową, wyklucza możliwość uznania go za konsumenta. Zgodnie z tym poglądem ochronie konsumenckiej podlegają czynności dokonane przez przedsiębiorcę wyłącznie w celach prywatnych.
To oznacza, że jeśli przedsiębiorca kupuje np. laptopa i poprosi sprzedawcę o wystawienie faktury VAT na swoją firmę, a następnie rozliczy tę fakturę w swojej działalności gospodarczej czy zawodowej, to będzie traktowany jako przedsiębiorca a nie konsument. Podobnie jest gdy np. osoba prowadząca sklepik z warzywami zawiera umowę kredytu z przeznaczeniem na rozwój swojego sklepu – w takiej sytuacji osoba taka jest traktowana na równi z bankiem, pomimo że prowadzona przez nią działalność gospodarcza nie ma nic wspólnego z działalnością bankową, a osoba taka najczęściej nie posiada specjalistycznej wiedzy prawnej, czy ekonomicznej.
Ochrona konsumencka dla przedsiębiorców od dnia 1 stycznia 2021r.
Sytuacja prawna osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą na podstawie wpisu w CEiDG od Nowego Roku ulegnie znacznej poprawie. Przedsiębiorcy tacy uzyskają bowiem ochronę konsumencką w relacjach z innymi przedsiębiorcami. Tym samym znikną wątpliwości interpretacyjne, które pojawiają się na tle obecnego brzmienia przepisu art. 22 Kodeksu cywilnego, zawierającego definicję konsumenta.
Zakup przez przedsiębiorcę rzeczy lub usługi „na firmę”, tj. wystawienie przez sprzedawcę faktury VAT, nie spowoduje utraty możliwości dochodzenia uprawnień konsumenckich. Przedsiębiorcy będą podlegać ochronie konsumenckiej nawet jeśli z innym przedsiębiorcą dokonują transakcji, które mają bezpośredni związek z ich działalnością gospodarczą lub zawodową. Jeśli jednak transakcja będzie miała charakter zawodowy, tj. będzie wchodziła w zakres czynności, którymi przedsiębiorca głównie zajmuje się w ramach swojej działalności, to nie będzie on traktowany jak konsument. O tym, czy konkretna transakcja ma charakter zawodowy czy nie, decydować będzie przedmiot działalności gospodarczej wykonywanej przez daną osobę fizyczną, ujawniony w CEiDG.
Prawa konsumenckie dla przedsiębiorcy
Konsekwencją traktowania przedsiębiorcy jako konsumenta, będzie przysługiwanie mu takich uprawnień konsumenckich jak np. prawo odstąpienia od umowy w terminie 14 dni w przypadku zakupienia towaru przez internet, czy też prawo rękojmi i możliwość reklamowania wadliwego produktu.
Od dnia 1 stycznia 2021r. przedsiębiorcy wpisani do CEiDG będą mogli powoływać się również na obecność w zawartych przez nich umowach tzw. klauzul abuzywnych. Zgodnie bowiem z nowymi regulacjami, przepisy dotyczące konsumenta, zawarte w art. 3851-3853 Kodeksu cywilnego, stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
To oznacza, że jeśli przedsiębiorca zawrze np. umowę kredytu i to nawet przeznaczonego bezpośrednio na prowadzoną przez niego działalność gospodarczą albo zawodową, to w sporze z bankiem będzie podlegał takiej samej ochronie prawnej, jak konsument.
Radca prawny Nina Wolska
Kancelaria Prawna Opole i Wrocław