Każda osoba, która otrzymuje darowiznę, zastanawia się czy powinna w związku z tym zapłacić podatek od darowizny. Jaka jest wysokość podatku od darowizny? Kiedy nie trzeba płacić podatku od darowizny? Odpowiedź na te pytanie uzależniona jest przede wszystkim od tego, jaki jest stosunek między osobami zawierającymi umowę darowizny, a także jaka jest wartość przedmiotu darowizny.
3 grupy podatkowe
Zasadą jest, że nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez osobą fizyczną podlega opodatkowaniu podatkiem. Obowiązek zapłaty tego podatku spoczywa na obdarowanym, a więc osobie, która otrzymała darowiznę. Wysokość podatku zależy od grupy podatkowej, do której należy obdarowany. Przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn przewidują 3 grupy podatkowe, do których przypisanie uzależnione jest od stosunku osobistego łączącego darczyńcę z obdarowanym. I tak, do poszczególnych grup zalicza się następujące osoby:
- Grupa I – małżonek, zstępni (tj. dzieci, wnuki, prawnuki), wstępni (tj. rodzice, dziadkowie, pradziadkie), pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie;
- Grupa II – zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych;
- Grupa III – inni nabywcy.
Jaką wysokość może przyjąć podatek od darowizny?
Podatek od darowizny uiszcza się, jeśli wartość przedmiotu darowizny przekroczy tzw. kwotę wolną od podatku, która jest różna dla poszczególnych grup podatkowych i wynosi:
- 9.637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
- 7.276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
- 4.902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.
Przy czym należy uwzględnić wszystkie darowizny otrzymane od tej samej osoby w ciągu ostatnich 5 lat. Jeśli np. od partnera/partnerki (który/a należy do III grupy podatkowej) 2 lata temu otrzymaliśmy w drodze darowizny kwotę 5.000 zł, a obecnie kolejną kwotę 5.000 zł, to o ile pierwsza darowizna mieściła się w kwocie wolnej od podatku (tj. 4.902 zł), o tyle za drugą darowiznę trzeba będzie zapłacić już podatek.
Jak obliczyć podatek od darowizny do opłacenia?
Podatek od darowizny oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku. Ustawa określa precyzyjnie sposób obliczania oraz wysokość podatku, które przedstawiają się następująco:
Dla I grupy podatkowej:
Jeśli kwota nadwyżki nie przekracza 10.278 zł, to podatek wynosi 3% od tej nadwyżki. Jeśli kwota nadwyżki przekracza 10.278 zł i nie przekracza 20.556 zł, to podatek wynosi 308,30 zł + 5% nadwyżki ponad 10.278 zł. Jeśli zaś kwota nadwyżki przekracza 20.556 zł, to podatek wynosi 822,20 zł + 7% nadwyżki ponad 20.556 zł.
Dla II grupy podatkowej:
Jeśli kwota nadwyżki nie przekracza 10.278 zł, to podatek wynosi 7% od tej nadwyżki. Jeśli kwota nadwyżki przekracza 10.278 zł i nie przekracza 20.556 zł, to podatek wynosi 719,50 zł + 9% nadwyżki ponad 10.278 zł. Jeśli zaś kwota nadwyżki przekracza 20.556 zł, to podatek wynosi 1.644,50 zł + 12% nadwyżki ponad 20.556 zł.
Dla III grupy podatkowej:
Jeśli kwota nadwyżki nie przekracza 10.278 zł, to podatek wynosi 12% od tej nadwyżki. Jeśli kwota nadwyżki przekracza 10.278 zł i nie przekracza 20.556 zł, to podatek wynosi 1.233,40 zł + 16% nadwyżki ponad 10.278 zł. Jeśli zaś kwota nadwyżki przekracza 20.556 zł, to podatek wynosi 2.877,90 zł + 20% nadwyżki ponad 20.556 zł.
Jeśli zatem przykładowo osoby pozostające ze sobą w nieformalnym związku (III grupa podatkowa) dokonują między sobą darowizny samochodu osobowego o wartości rynkowej 50.000 zł, to podatek będzie liczony od kwoty nadwyżki ponad kwotę wolną od podatku dla III grupy podatkowej (tj. 4.902 zł), a więc od 45.098 zł, która jest kwotą nadwyżki. Skoro więc kwota nadwyżki przekracza próg 20.556 zł, to podatek od darowizny w tym przypadku wyniesie 2.877,90 zł + 20% od 24.542 zł, a więc łącznie 7.786,30 zł.
Jaką wartość darowizny należy przyjąć?
Podstawą do naliczenia podatku jest wartość rzeczy lub praw majątkowych nabytych w drodze darowizny. Ustalając wartość przedmiotu darowizny na potrzeby obliczenia podatku należy przyjąć jej wartość rynkową. O ile w przypadku darowizny środków pieniężnych nie ma takiej potrzeby, o tyle w przypadku innych rzeczy warto sprawdzić (np. na portalach aukcyjnych), jaka jest przeciętna wartość podobnych rzeczy. Jeśli bowiem wartość przedmiotu darowizny zostanie znacznie zaniżona, to wówczas naczelnik urzędu skarbowego będzie mógł zlecić wycenę tej wartości biegłemu i wymierzyć dodatkowy (uzupełniający) podatek oraz odsetki karne, a także obciążyć obdarowanego kosztami opinii biegłego, jeśli zaniżenie podatku było większe niż 33%.
Kiedy podatku od darowizny nie trzeba płacić?
Zgodnie z ustawą o podatku od spadków i darowizn, od obowiązku zapłaty podatku od darowizny zwolnieni są obdarowani, którzy są wobec darczyńcy małżonkiem, zstępnym (tj. dzieckiem, wnukiem, prawnukiem), wstępnym (tj. rodzicem, dziadkiem, pradziadkiem), rodzeństwem, pasierbem, ojczymem albo macochą.
Jeśli więc do zawarcia umowy darowizny doszło między osobami, których łączy jeden ze wskazanych powyżej stosunków, to podatek od darowizny nie musi zostać opłacony. Należy pamiętać, że w przypadku darowizny środków pieniężnych, warunkiem skorzystania z tego zwolnienia jest udokumentowanie otrzymania darowizny przelewem bankowym albo przekazem pocztowym. Darowizna pieniędzy „w gotówce” – jeśli oczywiście przekracza kwotę wolną od podatku – nie podlega bowiem zwolnieniu od podatku.
O otrzymaniu darowizny należy zawiadomić urząd skarbowy
Jeśli wartość przedmiotu darowizny przekracza ustawowy limit (tj. kwotę 9.637 zł) i chcemy skorzystać ze zwolnienia z podatku, to po otrzymaniu darowizny nie można zapomnieć o wykonaniu jednej, bardzo ważnej czynności. Otóż w terminie 6 miesięcy od otrzymania darowizny należy zgłosić nabycie darowizny w urzędzie skarbowym. W przeciwnym przypadku podatek od darowizny trzeba będzie zapłacić. Zgłoszenia dokonuje się na formularzu SD-Z2, który można wysłać do właściwego urzędu skarbowego przesyłką poleconą albo złożyć osobiście. Jeśli przedmiotem darowizny były środki pieniężne, to do zgłoszenia należy załączyć potwierdzenie przelewu tych środków z rachunku darczyńcy na rachunek obdarowanego. Otrzymania darowizny nie trzeba zgłaszać do urzędu skarbowego, jeśli umowa darowizny została zawarta w formie aktu notarialnego.
Radca prawny Nina Wolska
Kancelaria Prawna Proximo Opole