Dynamiczny rozwój internetu, a zwłaszcza powstanie różnego rodzaju portali społecznościowych i forów internetowych, sprawił, że w ostatnich latach sukcesywnie wzrasta liczba przypadków obniżania, pomawiania i ośmieszania innych osób, zarówno znajomych, jak i często zupełnie przypadkowych. W takich przypadkach mamy do czynienia z takimi działaniami, jak naruszenie dobrego imienia, godności oraz czci. Jeśli chcesz się dowiedzieć jakiej ochronie podlegają tego rodzaju dobra osobiste, a w szczególności jakie działania możesz podjąć w przypadku ich naruszenia, to zapoznaj się z niniejszym artykułem.
Czy naruszenie dobrego imienia, naruszenie godności oraz czci podlega ochronie prawnej?
Cześć jest dobrem osobistym człowieka, które podlega ochronie zarówno na gruncie prawa cywilnego, jak i prawa karnego. Również sama Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 47 stanowi, że każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. Cześć określana jest zamiennie jako dobre imię, renoma, honor, godność, czy reputacja.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29.10.1971r. II CR 455/71 wskazał, że ponieważ ochrona czci obejmuje wszystkie dziedziny życia (zarówno życie osobiste, zawodowe, jak i społeczne), to jej naruszeniem może być zniesławiająca ujemna wypowiedź odnosząca się zarówno do życia rodzinnego człowieka, jak i jego aktywności zawodowej lub gospodarczej, co może narazić tę osobę na utratę zaufania potrzebnego do wykonywania zawodu lub innej działalności.
Naruszenie dobrego imienia i czci – co można zrobić?
W związku z tym, że cześć jest dobrem osobistym, to w przypadku jego naruszenia można domagać się jego ochrony prawnej na gruncie prawa cywilnego. Warunkiem takiej ochrony jest zagrożenie albo naruszenie dobra osobistego w postaci czci oraz bezprawny charakter działania.
Zgodnie z kodeksem cywilnym, ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania (czyli zaprzestania) tego działania. Natomiast w razie, gdy doszło już do naruszenia dobra osobistego w postaci czci, to poszkodowany może dodatkowo żądać, aby “sprawca” wykonał czynności potrzebne do usunięcia skutków naruszenia, w szczególności poprzez złożenie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Oprócz tego poszkodowany może domagać się zapłaty zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie czci lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
Niezależnie od powyższego, jeśli skutkiem naruszenia czci jest również szkoda majątkowa, to poszkodowany może domagać się od “sprawcy” naprawienia tej szkody. Przykładowo, jeśli wskutek naruszenia czci i naruszenia dobrego imienia straciłeś zaufanie swojego kontrahenta i zakończył on z Tobą współpracę, to możesz domagać się od osoby, która naruszyła Twoje dobro osobiste, zapłaty odszkodowania, tj. naprawienia poniesionej szkody majątkowej, w tym zwrotu utraconych korzyści. W procesie cywilnym będziesz musiał jednak udowodnić nie tylko wysokość poniesionej szkody i utraconych korzyści, ale również związek przyczynowy między naruszeniem Twojej czci oraz naruszeniem dobrego imienia przez określoną osobę a poniesioną szkodą.
Jaka obowiązuje odpowiedzialność karna za naruszenie czci lub naruszenie dobrego imienia?
Ochronę dobra osobistego w postaci czci i dobrego imienia zapewnia również prawo karne i w pewnych sytuacjach naruszenie czci może być przestępstwem zniesławienia (pomówienia). Zgodnie bowiem z przepisem art. 212 kodeksu karnego, kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
Zniesławienie
Jeżeli natomiast pomówienie następuje za pomocą środków masowego komunikowania (np. prasa, telewizja, radio, internet, w tym różnego rodzaju portale społecznościowe), to sprawcy grozi nawet kara do roku pozbawienia wolności. Zniesławienie może nastąpić w dowolnej formie – ustnej, pisemnej, w postaci rysunku lub animacji.
Ściganie przestępstwa zniesławienia następuje z oskarżenia prywatnego. To oznacza, że nie wystarczy złożyć zawiadomienie na policji albo w prokuraturze, gdyż organy ścigania nie działają w tym przypadku z urzędu. Konieczne jest samodzielne złożenie tzw. prywatnego aktu oskarżenia przeciwko sprawcy i samodzielne popieranie oskarżenia przed sądem. Warto w tym przypadku skorzystać z pomocy profesjonalnej kancelarii prawnej, która przygotuje akt oskarżenia spełniający wymagane prawem warunki formalne, jak i będzie reprezentować Cię na rozprawach.
Nawiązka za zniesławienie
Co istotne, w postępowaniu karnym możesz domagać się zasądzenia od sprawcy nawiązki na Twoją rzecz, a więc rekompensaty pieniężnej na zniesławienie. Jeśli natomiast zadośćuczynienia będziesz dochodzić od sprawcy wyłącznie na drodze cywilnej, to mimo to możesz wnioskować, aby sąd w wyroku karnym zasądził nawiązkę pieniężną na rzecz Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez Ciebie. Tego rodzaju środek, oprócz samej kary, będzie stanowił dla oskarżonego dodatkową dolegliwość za popełnienie przestępstwa zniesławienia.
Jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego, przestępstwo zniesławienia nie może być utożsamiane z prawem do krytyki. Warunkiem zgodności z prawem takiej krytyki jest wyrażanie negatywnej oceny w odpowiedniej formie, w sposób zaplanowany i przemyślany, zwłaszcza jeśli krytyczna ocena nie jest przedstawiana w sposób spontaniczny lub w toku szybkiej, bezpośredniej wymiany słów.
Radca prawny Nina Wolska
Kancelaria Prawna Proximo