Większość banków w Polsce w latach 2004-2009 oferowała tzw. umowy frankowe indeksowane, a więc umowy kredytów hipotecznych indeksowanych do franka szwajcarskiego. Z uwagi na niskie oprocentowanie i stabilny w tamtych latach kurs franka szwajcarskiego, umowy frankowe indeksowane były znacznie atrakcyjniejsze dla kredytobiorców aniżeli kredyty złotowe czy klasyczne kredyty walutowe. Kredyty indeksowane do franka szwajcarskiego były udzielane przede wszystkim przez takie banki, jak: mBank S.A. (poprzednio BRE BANK S.A.), Getin Bank S.A. (obecnie Getin Noble Bank S.A.), GE Money Bank S.A (obecnie Bank BPH S.A.)., Polbank S.A., Santader Consumer Bank S.A., ING Bank Śląski S.A., Eurobank S.A., Kredyt Bank S.A., Bank Millenium S.A.
Na czym polega kredyt indeksowany do franka szwajcarskiego?
Kredyt frankowy indeksowany nie stanowi zwykłego kredytu walutowego. Przy klasycznym kredycie walutowym udzielonym we frankach bank daje kredytobiorcy określoną sumę franków szwajcarskich, a kredytobiorca w ustalonym okresie spłaca tę kwotę również we frankach szwajcarskich. Natomiast przy kredycie indeksowanym do CHF sytuacja wyglądała zupełnie inaczej. Bank wypłacał kredytobiorcy wskazaną w umowie kredytu sumę pieniędzy w złotych polskich. Natomiast w momencie wypłaty kwoty kredytu (albo każdej transzy) wypłacana suma była przeliczana na franki według kursu kupna CHF danego banku i właśnie ta wyliczona kwota w CHF określała wyjściowe zadłużenie kredytobiorcy. Następnie kredytobiorca spłaca kredyt w złotych polskich, ale każda jego wpłata ponownie jest przeliczana jest przez bank na franki wg kursu sprzedaży CHF obowiązującego w danym banku w dniu spłaty. Powyższy mechanizm przeliczeń zwany jest właśnie indeksacją. Mechanizm indeksacji powoduje, że o wysokości każdej raty decyduje wyłącznie bank, ustalając kurs sprzedaży w swojej wewnętrznej tabeli kursowej. Postanowienia umowy indeksowanej do franka szwajcarskiego, regulujące opisany powyżej mechanizm przeliczeń, z reguły są postanowieniami niedozwolonymi (abuzywnymi). Powodują one, że w wyniku wzrostu kursu franka szwajcarskiego kredytobiorcy są zmuszeni spłacać raty kredytu w znacznie wyższych wysokościach, niż rzeczywiście należne.
Klauzule abuzywne w umowie indeksowanej do CHF
O tym, że postanowienia umieszczane przez banki w umowach indeksowanych do franka szwajcarskiego są abuzywne (niedozwolone), świadczą liczne orzeczenia Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Na podstawie tych orzeczeń niektóre postanowienia umów indeksowanych zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone prowadzonego przez Prezesa UOKiK:
Klauzula nr 5743 wpisana wobec BRE Banku S.A. (obecnie MBANK S.A.):
„Raty kapitałowo-odsetkowe oraz odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (…), obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50” (Umowa o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (…) waloryzowany kursem CHF) – wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 07.05.2013r. sygn. akt VI ACa 441/13).
Klauzula nr 3178 wpisana wobec Banku Millenium S.A.:
„Kredyt jest indeksowany do CHF/USD/EUR, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF/USD/EUR według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku Millenium w dniu uruchomienia kredytu lub transzy” (wyrok SOKiK z dnia 14.12.2010r., sygn. akt XVII AmC 426/09).
Klauzula nr 5622 wpisana wobec Banku BPH S.A.:
„Kredytobiorca zobowiązuje się dokonywać spłaty kredytu, w wysokościach i terminach podanych w Załączniku nr 1 do Umowy – kalendarzu spłat na rachunek Banku nr: (decyduje data wpływu na rachunek Banku), które będą zaliczone w następującej kolejności: należne opłaty i prowizje, odsetki umowne, kapitał kredytu i odsetki karne. Kwoty wskazane w kalendarzu spłat podane są w walucie kredytu. Spłaty dokonywane będą przez Kredytobiorcę w złotych, po uprzednim przeliczeniu spłaty wg kursu GE Money Banku S.A. (kursu Banku). Kurs Banku jest to średni kurs złotego w stosunku do waluty kredytu opublikowany w danym dniu w prasie przez NBP, powiększony o zmienną marżę kursową Banku, która w dniu udzielenia kredytu wynosi 0,06. Marża kursowa może ulegać zmianom i jest uzależniona od rozpiętości kursów kupna i sprzedaży waluty kredytu na rynku walutowym.” (wyrok SOKiK z dnia 03.08.2012r., sygn. akt XVII AmC 5344/11).
Treść postanowień indeksacyjnych w innych umowach frankowych, nawet oferowanych przez te same banki, może się nieco różnić od treści powyższych klauzul. Jednak jeśli istota mechanizmu jest taka sama, to inne postanowienia również powinny zostać uznane za abuzywne.
Kredyt frankowy indeksowany – unieważnienie czy tylko zwrot nadpłaconych rat?
Analiza wyroków, które zapadały dotychczas w sprawach dotyczących kredytów frankowych indeksowanych, prowadzi do wniosku, że w przypadku tych kredytów sądy, uwzględniając powództwo, przeważnie decydowały się na zasądzenie kredytobiorcom zwrotu nadpłaconych bankowi rat. Oczywiście zdarzały się też wyroki stwierdzające nieważność umowy frankowej indeksowanej, niemniej jednak stanowiły one zdecydowaną mniejszość. Sądy wychodziły bowiem z założenia, że jeśli z umowy kredytu usuniemy postanowienia indeksacyjne (wskutek ich abuzywności), to umowa ta może nadal obowiązywać z pominięciem tych niedozwolonych zapisów. Po wyroku TSUE z dnia 03.10.2019r. dotychczasowa linia orzecznicza w sprawach kredytów frankowych indeksowanych może jednak ulec zmianie. Trybunał uznał bowiem, że nie ma przeszkód formalnych, aby sąd stwierdził nieważność umowy kredytu indeksowanego, która zawiera klauzule niedozwolone.
Jeśli chcesz się dowiedzieć więcej o tym, jakie stanowisko Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskie zajął w sprawie dotyczącej kredytu frankowego indeksowanego, to zapoznaj się z artykułem: „Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskie (TSUE) w sprawie Frankowiczów”.
Natomiast jeśli chcesz się dowiedzieć jeszcze więcej o kredytach frankowych indeksowanych, to przeczytaj artykuł „Kredyt frankowy – dlaczego powinieneś w końcu coś z nim zrobić?”
Jeśli chcesz otrzymać bezpłatną analizę Twojej umowy indeksowanej do franka szwajcarskiego, skontaktuj się z naszą Kancelarią.
Radca prawny Nina Wolska
Kancelaria Prawna Opole