Zdarza się, że spadkodawca po swojej śmierci pozostawia nie tylko aktywa majątkowe ale również pasywa, nazywane potocznie długami. Spadek stanowi bowiem masę majątkową, w której skład wchodzą prawa i obowiązki zmarłego. Bywają przypadki, że w skład spadku wchodzą same długi albo długi przekraczają wartość majątku. W takich sytuacjach spadkobiercy zastanawiają się, co zrobić, żeby uniknąć dziedziczenia długów? W tym artykule dowiesz się, czy i co można zrobić, aby nie odziedziczyć długów.
Przyjęcie albo odrzucenie spadku
Spadkobierca ma generalnie trzy możliwości w przedmiocie przyjęcia spadku. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.
Przyjęcie spadku w całości
Przyjęcie całego spadku (przyjęcie proste) skutkuje tym, że spadkobierca nabywa nie tylko przedmioty i prawa majątkowe zmarłego (np. mieszkanie, samochód, biżuteria), ale również dziedziczy jego długi (np. kredyty, pożyczki, obowiązki wynikające z innych umów, które nie uległy rozwiązaniu w momencie śmierci spadkodawcy).
Następuje bowiem połączenie dziedziczonego majątku spadkowego z majątkiem osobistym spadkobiercy. W takiej sytuacji, spadkobierca będzie musiał spłacić wszystkie długi zmarłego i to nawet wówczas, gdy łączna wysokość tych długów przekracza łączną wartość aktywów. Jeśli zatem przykładowo w skład spadku wchodzi mieszkanie o wartości rynkowej 200 tysięcy złotych oraz zadłużenie z tytułu kredytu w wysokości 300 tysięcy złotych, to spadkobierca będzie musiał spłacić całe zadłużenie, w związku z czym nabycie przez niego całego spadku będzie dla niego niekorzystne.
Aby przyjąć cały spadek, spadkobierca musi złożyć oświadczenie o przyjęciu całego spadku przed upływem 6 miesięcy liczonych od dnia, w którym dowiedział się o tytule swojego powołania (a więc z reguły o śmierci spadkodawcy). Oświadczenie takie można złożyć przed sądem albo przed notariuszem – wówczas otrzymamy albo postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo notarialny akt poświadczenia dziedziczenia. Jeśli chcesz się dowiedzieć więcej na ten temat, to przeczytaj artykuł „Stwierdzenie nabycia spadku”.
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że przyjmujesz również cały spadek, a więc zachodzi dziedziczenie długów – dziedziczysz m.in. długi spadkodawcy. Jednakże Twoja odpowiedzialność za te długi jest ograniczona do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku, a więc do wartości aktywów majątkowych wchodzących w skład spadku.
Przykładowo, jeśli w skład spadku wchodzi tylko samochód osobowy o wartości 50 tysięcy złotych, a nadto zadłużenie z tytułu kredytu w łącznej wysokości 100 tysięcy złotych, to w przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza ponosisz odpowiedzialność za zadłużenie tylko 50 tysięcy złotych. Warto jednak zaznaczyć, że odpowiedzialność za długi spadkodawcy ponosisz zarówno z majątku spadkowego, jak i z Twojego majątku osobistego.
Takie przyjęcie spadku wydaje się najlepszym rozwiązaniem, gdy w skład spadku wchodzą wprawdzie długi, ale ich wartość jest niższa od wartości aktywów majątkowych albo gdy spadkobierca nie ma pewności, co do rzeczywistego składu spadku, tj. nie wie dokładnie, jaki jest skład i wartość majątku oraz czy i jakie długi obciążają spadek.
Odrzucenie spadku
Trzecia możliwość to odrzucenie spadku. W takiej sytuacji nie nabywasz ani aktywów majątkowych, ani nie przejmujesz długów spadkodawcy. To rozwiązanie jest korzystne w sytuacji, gdy w skład spadku wchodzą przede wszystkim długi i nawet przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza byłoby dla Ciebie niekorzystne. Aby odrzucić spadek, musisz złożyć oświadczenie przed sądem albo przed notariuszem przed upływem 6 miesięcy od dnia dowiedzenia się o tym, że dziedziczysz spadek. Jeśli tego nie uczynisz i minie termin 6 miesięcy, to nabędziesz spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Przyjęcie albo odrzucenie tylko całego spadku
Należy zaznaczyć, że spadkobierca musi podjąć jedną decyzję co do całego spadku, a więc zarówno aktywów, jak i pasywów. Nie ma bowiem formalnej możliwości, aby po śmierci spadkodawcy odziedziczyć same tylko aktywa, natomiast nie odziedziczyć długów.
Ewentualnie spadkodawca przed śmiercią mógłby w testamencie zapisać spadkobiercy określony składnik majątku (np. mieszkanie, samochód), aby nabył on po śmierci spadkodawcy tylko ten składnik i nie odziedziczył długów. Pamiętać jednak należy o tym, że jeśli spadkodawca zapisał określonej osobie w testamencie składnik majątkowy, który wyczerpuje prawie cały spadek, to osobę taką traktuje się jako spadkobiercę powołanego do całego spadku. To oznacza, że w takiej sytuacji osoba ta odziedziczy również długi spadkodawcy, pomimo że zamiar spadkodawcy był inny.
Podsumowując, nie ma możliwości odrzucenia samych tylko długów spadkodawcy i odziedziczenia wyłącznie aktywów majątkowych. Jeśli zależy Ci przede wszystkim na tym, aby nie odziedziczyć długów, to musisz złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. Ewentualnie możesz przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza, jednak wówczas musisz liczyć się z obowiązkiem spłacenia długów spadkodawcy do wysokości wartości aktywów wchodzących w skład odziedziczonego przez Ciebie spadku.
Radca prawny Nina Wolska
Kancelaria Prawna Proximo